Toplum Ruh Sağlığı Merkezinin Amaç ve Hedefleri
- Türkiye’nin hizmet modeli:
Hizmet alan
Aile odaklı
Amaç: Hastayı ve ailelerin ruh sağlığı sorunları bulunan aile bireylerini destekleme kapasitesini güçlendirmek.
Modelin bileşenleri:
-Bireysel işlevi iyileştirmeye dönük etkin tedaviler sunulması
-Aile desteği,
-Psikoeğitim
-Psikososyal destek hizmetlerinin koordinasyonu
1. Merkeze kimler kabul edilir?
- Kısa süre önce hastaneden taburcu olan hastalar
- Hastaneye yatırılma riski olan ve psikoz veya diğer ağır ruhsal bozukluklar nedeniyle tedavi ve psikososyal desteğe ihtiyaç duyanlar
- Ağır bir ruhsal bozukluk nedeniyle işlevselliği ciddi düzeyde azalmış bireyler.
* Hastaneye sık yatış geçmişi ve sık yatış eğilimi olan bireyler önceliklidir.
2. Merkezlerin amaç ve hedefleri
- Kısa süre önce hastaneden taburcu olan hastalar
- Hastaneye yatırılma riski olan ve psikoz veya diğer ağır ruhsal bozukluklar nedeniyle tedavi ve psikososyal desteğe ihtiyaç duyanlar
- Ağır bir ruhsal bozukluk nedeniyle işlevselliği ciddi düzeyde azalmış bireyler.
* Hastaneye sık yatış geçmişi ve sık yatış eğilimi olan bireyler önceliklidir.
- Ağır ruh sağlığı sorunları bulunan bireylere;
- Hastaneye yatırılmalarını önlemek,
- Yeti yitimini asgari seviyeye çekmek ve işlev iyileşmesi sağlamakamacıyla biyolojik ve psikososyal müdahaleler sunulması,
- Ağır ruh sağlığı sorunu bulunan yakınlarına bakan aileler için odaklı destek ve psikoeğitim,
Sosyal işlevin istikrarlı hale getirilmesi ve bireyin toplum hayatı içerisinde geçirdiği sürenin artırılması
SevklerAile hekimlerinden, birinci basamak sağlık kuruluşlarından, hastanelerin psikiyatri birimlerinden ve sosyal bakım kurumlarından sevk kabul edilir.
Hasta veya aileleri tarafından doğrudan başvurular da kabul edilir. TRSM personeli sevkin detaylarını kayıt altına alarak değerlendirmede bulunulacak zamanı ayarlamak üzere bireyle ve aile ile iletişime geçer. Eğer birey TRSM'ye gelmek istemiyorsa veya gelebilecek durumda değilse, ekip eve ziyaret gerçekleştirmeyi düşünür.
Risk değerlendirme ve yönetim ile ilgili politikalar
- Sorumlu psikiyatri uzmanı, bütün hizmet alanlar için bireysel risk değerlendirme ve risk yönetimi planı hazırlanmasından ve onaylanmasından sorumludur.
- Risk değerlendirmesi, aşağıdaki risk boyutlarını içerir: Kendine zarar verme riski (kasıtlı ve kazara), Başkalarına zarar verme riski (kasıtlı ve kazara), Başkalarının vereceği zarara karşı savunmasızlık, Alevlenmeye veya ruhsal durumun kötüleşmesine karşı savunmasızlık.
Hizmet alanlara ve ailelere yönelik bilgilendirme hizmetleri
TRSM’lerden hizmet alan bireyler ve aileleri; hak ve yükümlülükleri, merkezin yapısı ve işlevleri (tedavi planı, alevlenme önleme planı, merkezin irtibat bilgileri, ilaç tedavisine dair bilgiler de dâhil) ile aldıkları tedavi hakkında bilgilendirilirler.
Hizmet alanlar ve aileler ayrıca acil durumlarda veya mesai saatleri dışında destek ihtiyacı duyduklarında ne yapacakları ve yerel hastaneye nasıl ulaşacakları konusunda da bilgilendirilirler.
Bakım planlaması
- TRSM tarafından kabul edilen her hizmet alan için bir bakım planı geliştirilerek tedavi için bir çerçeve oluşturulur ve belirlenen hedeflerde kaydedilen ilerlemenin izlenmesi sağlanır.
- Bakım planları hizmet alan ve aile ile bağlantı içerisinde ve ekip içinde işbirliğiyle hazırlanır.
- Bakım planlarında hedeflere, takvime ve başarı göstergelerine yer verilir.
Elde edilen sonuçlar ve kaydedilen ilerleme hasta ile bağlantılı olarak personel tarafından düzenli olarak gözden geçirilir, gerekli değişiklikler yapılır
Dökümantasyon
- TRSM tarafından görülen her hizmet alan için klinik dosya tutulur.
- Bakım devamlılığının temini ve personel arasında pürüzsüz iletişim sağlanması bakımından bu dosyalar ekipteki bütün klinik personelin erişimine açık olmalıdır. Klinik dosyada hizmet alanların ve önemli diğer kişilerin bütün irtibat bilgilerine, bütün değerlendirme sonuçlarına, tedavi veya yönetim planlarında yapılan değişikliklere yer verilir.
MÜDAHALELER
- Aile desteğiTRSM hastalarının ailelerine, yakınlarının yaşadığı spesifik sorunlarla ilgili psikoeğitim verilir.
Aileler bakım planlamasına ve tedavi kararlarına katılmaya teşvik edilir ve bu konuda desteklenir
İlaç tedavisi
- Poliklinik kontrollerini TRSM'de sürdüren hastalara reçete yazma sorumluluğu, sorumlu psikiyatri uzmanına aittir. TRSM’den hizmet alan bireylerin aile hekimleri, gerektiğinde yazılan ve değiştirilen ilaçlarla doz bilgileri hakkında bilgilendirilir.
- Hastalara ve ailelerine ilaç kullanımı ve olası yan etkilerle ilgili bilgi verilir ve açıklama yapılır. İlaçların yan etkileri rutin biçimde izlenir ve değerlendirilir. Hizmet alanlara ve ailelerine ilaç tedavisine devamı destekleyici stratejiler (örn. dozet kutularının kullanımı, hatırlatıcı araçlar ve rutin oluşturulması) hakkında bilgi verilir.
Fiziksel sağlık hizmeti
- Ruhsal hastalığı bulunan bireylerde artmış fiziksel sağlık sorunları riskinden ötürü TRSM’lerden hizmet alan bütün bireylerin aile hekimine kaydedilmesi için gayret sarf edilir.
- Gerektiğinde eşlik eden fiziksel hastalıkların varlığında, ilgili branş hekiminden konsültasyon için ikinci veya üçüncü basamak sağlık kuruluşları ile koordinasyon sağlanır
Psikososyal müdahaleler
- Psikososyal müdahalelerin içerisinde hem bireysel terapi hem de grup terapisi yer alır.
- Gerek grup terapileri gerekse bireysel terapilere katılımın amacı kişinin bakım planında belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesidir
2. Rehabilitasyona) Uğraşı aktiviteleri ve eğitim ihtiyaçları:
- Hizmet alanların uğraş ve eğitim ihtiyaçlarına bakım planında yer verilir.
- TRSM personeli toplum eğitim ve istihdam hizmetleri konusunda bilgilendirilir ve gerekli durumlarda bu birimlere sevk yapılır.
b) Gündelik yaşam aktiviteleri
Tedavinin amacı, hizmet alanların gündelik yaşam ihtiyaçlarını bağımsız olarak karşılamalarını sağlamaktır. Bu kapsamda hizmet alanların güçlü, zayıf ve savunmasız yönleri ile bunlarla baş etme stratejileri de plana dahil edilir. Temel ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri konusunda, gerektiğinde diğer toplum destek kurumları ve bakım verenler ile işbirliği içerisinde hizmet alanlara uygulamalı destek verilir
c) Sosyal içerme
- Tedavinin amacı, hizmet alanların toplum hayatının bütün yönlerine katılmalarını ve katkı vermelerini sağlayacak hale gelmelerini sağlamak adına hizmet alanlarla birlikte çalışmaktır. Bakım planında sosyal içermenin artırılması ve içermenin önündeki engellerin ele alınması yönünde çalışmalara yer verilir. Bu kapsamda tecrit ve marjinalleştirmenin azaltılması, hizmet alanların toplumla bağlarının güçlendirilmesi ve özgüvenlerinin artırılması yönündeki stratejiler de plana dahil edilir.
- * Sosyal içerme, bir bireyin toplum içerisine aktif ve tam olarak katılması; burada değer görmesi, farklılıklarına saygı duyulması, temel ihtiyaçlarının karşılanması ve insan onuruna yakışır bir biçimde yaşaması anlamına gelmektedir.
Psikolojik terapiler
- Psikolojik terapiler (bireysel terapiler ve grup terapileri), ruh sağlığı sorunları ele alınırken ve bakım planlaması yapılırken bir tedavi seçeneği olarak düşünülür. TRSM’de psikolojik terapi hizmeti verilmesine; hastanın ihtiyaçlarına, personelin eğitim durumuna ve mevcut kaynaklara bağlı olarak karar verilir.
TRSM HİZMETİNİN SONLANDIRILMASI
TRSM bakımından taburculuk aşağıdaki hallerde söz konusu olur:
- Hizmet alanın bireysel bakım planındaki tedavi amaçlarına, tanımlandıkları haliyle ulaşıldığında,
- Hizmet alanın TRSM hizmetlerine ihtiyacı kalmadığında,
- Hizmet alan, hizmetlere son verilmesini talep ettiğinde,
- Hizmet alan ikamet değişikliği ile TRSM’nin hizmet verdiği bölgeden ayrıldığında.